ابتکار سبز: آزاد اندیشی و آزادی بیان؛ شیوه امام محمد صادق
چکیده : امروز وقتی می خواهیم در بزرگداشت امام صادق بگوییم باید با تاسی به رویه بزرگوارانه و عزت مدارانه ایشان بر ضرورت آزادی اندیشی و آزادی بیان در عمل و نه در شعار تاکید کنیم. این چنین رویه ای بود که سبب شد پایه های رشد علمی در شرق و غرب بگونه ای شکل گیرد که تا امروز بماند. اساسا روش امام صادق و پدر ایشان، آزادی مخالف و منتقد برای بیان سخن و عقیده و سپس بحث و استدلال برای رشد تفکر و تعقل بود.
معصومه ابتکار در سالروز شهادت امام جعفر صادق (ع) با ذکر خاطره ای از کنفرانسی که در خصوص تذکر و “یادآوری تغییرات آب و هوایی و آب شدن یخ های قطبی به عنوان نشان بارزی از تخریب محیط زیست” تشکیل شده بود از خصوصیات بارز علمی این امام بزرگوار نوشت. او در بخشی از این نوشته با یاد آوری آنکه در آن کنفرانس از ویژگی های علمی امام صحبت شده و تاکید شده است که در زمانی که اروپاییان و کلیسا هنوز به باورهای علمی نرسیده بودند شخصیت های دینی و علمی ایرن جهان اسلام به پیشرفت های چشم گیری نایل شده بودند نوشت: ” امام صادق پایه گذار بزرگ ترین دانشگاه زمان خود بودند. دانشگاهی که هزاران دانشجو داشت و در آن موضوعات مختلف از جمله مباحث دینی در فضایی آزاد و سالم مطرح می شد و مشتاقان دانش پاسخ های خود را در فضایی باز دریافت می کردند. شک در اصول، اشکال در مبانی استدلالی، زیر سؤال بردن بسیاری از مسلمات با هدف آموختن و کنکاش صورت می گرفت. کسی هم از این شرایط برای به کار بردن اتهاماتی چون ارتداد و نفاق استفاده نمی کرد. چرا که امام صادق با سعه صدر و بزرگواری حتی در مقابل برخوردهای تند و یکسویه، احترام و عزت مخاطب را در نظر داشتند.”
متن کامل این یادداشت به نقل از ابتکار سبز به شرح زیر است:
حدود دو سال پیش کنفرانسی در نزدیکی قطب شمال برگزار شد که هدف اصلی آن تذکر و یادآوری تغییرات آب و هوایی و آب شدن یخ های قطبی به عنوان نشان بارزی از تخریب محیط زیست بود. از آنجا که محور اجلاس را «دین، علم و محیط زیست» قرار داده بودند، یک جلسه به موضوع نسبت علم و دین اختصاص یافته بود.
در این جلسه یکی از اساتید دانشگاه ضمن ارایه تحلیلی در مورد تاریخ علم و تحولات علمی دنیا طی هزاره گذشته، منحنی را بررسی کرد که نشان می داد در قرون وسطی رشد علم بدترین وضعیت را داشته و تولید علم به صفر رسیده بود.
در فرصت پرسش و پاسخ، وقت گرفتم و توضیح دادم که این منحنی ویژه وضعیت اروپا در آن دوران است. چرا که در همان زمان نقاط دیگری در شرق جهان مانند چین یا جهان اسلام اینگونه نبوده و در میان ملل مسلمان علوم جربی یا علوم انسانی مثل فلسفه، منطق و علوم کلامی پویایی و رشد داشته است. به طوری که بعد از رنسانس، این علوم مبنای بسیاری از پیشرفت های علمی غرب و دنیای صنعتی قرار گرفت.
حضار و از جمله سخنران، این اشکال را وارد دانسته و اذعان کردند که ما گاهی تاریخ اروپا را با تاریخ جهان اشتباه می گیریم.
در آن جلسه به شخصیت هایی مانند ابوعلی سینا و رازی درعلوم تجربی و ملاصدرا و فارابی در فلسفه اشاره کرده و گفتم رهبران بزرگ دینی مانند جعفر بن محمد الصادق به همراه پدر بزرگوار خود امام محمد باقر پایه گذار نگرش و تفکری بودند که به ایجاد نظام های آموزش عالی در شکل مترقیانه و پیشرو منتهی شد.
در واقع امام صادق پایه گذار بزرگ ترین دانشگاه زمان خود بودند. دانشگاهی که هزاران دانشجو داشت و در آن موضوعات مختلف از جمله مباحث دینی در فضایی آزاد و سالم مطرح می شد و مشتاقان دانش پاسخ های خود را در فضایی باز دریافت می کردند. شک در اصول، اشکال در مبانی استدلالی، زیر سؤال بردن بسیاری از مسلمات با هدف آموختن و کنکاش صورت می گرفت. کسی هم از این شرایط برای به کار بردن اتهاماتی چون ارتداد و نفاق استفاده نمی کرد. چرا که امام صادق با سعه صدر و بزرگواری حتی در مقابل برخوردهای تند و یکسویه، احترام و عزت مخاطب را در نظر داشتند. به طوری که افراد، متفکرین و دانشمندان از هر دین و فرهنگی ترغیب می شدند حتی از نقاط دور دست و دیگر سرزمین ها در جلسات ایشان شرکت کنند.
امروز وقتی می خواهیم در بزرگداشت امام صادق بگوییم باید با تاسی به رویه بزرگوارانه و عزت مدارانه ایشان بر ضرورت آزادی اندیشی و آزادی بیان در عمل و نه در شعار تاکید کنیم. این چنین رویه ای بود که سبب شد پایه های رشد علمی در شرق و غرب بگونه ای شکل گیرد که تا امروز بماند. اساسا روش امام صادق و پدر ایشان، آزادی مخالف و منتقد برای بیان سخن و عقیده و سپس بحث و استدلال برای رشد تفکر و تعقل بود.
شاگردان امام صادق نیز می آموختند که اینچنین رفتار کنند. هشام بن حکم از شاگردان ممتاز ایشان به برگزاری مناظره های اعتقادی شهره است. استفاده از شیوه مناظره هم به این جهت رواج داشت که مخالف سخن بگوید و حتی اگر مخالفی در جلسه حضور نداشت عده ای استدلال مخالفین را مطرح می کردند تا بحث ها علمی و مستدل شود.
بی شک هر نظام آموزشی پویایی نیازمند شیوه های مبتنی بر آزاداندیشی است که در غیر این صورت رشد علمی در سطح شعار باقی خواهند ماند. خوبست در آغاز سال تحصیلی رفتار خویش را در قبال دانشگاه محک بزنیم تا ببینیم چقدر فاصله است بین آن روش و سیاست هایی که امروز در برخورد با استاد و دانشجو و نیز در محدود و امنیتی کردن فضای دانشگاه به اجرا گذاشته شده است.
منبع : كلمه
لينك در كلمه : http://www.kaleme.com/1389/07/12/klm-33904
0 نظر:
ارسال یک نظر
پيشاپيش از نظر شما متشكريم ؛ حتي اگر مخالف ما هستين !